Impressie van Dick Sanderman:
Om maar met de deur in huis te vallen: je kunt van het orgel in Hereford Cathedral veel zeggen, maar niet dat het klinkt als een typisch Brits kathedraalorgel. De bewogen geschiedenis van het instrument én de specifieke ruimtelijke opstelling zorgen ervoor dat dit orgel een eigen sound heeft, een klank die je mooi vindt of niet.
Het grootste deel van het orgel dateert uit 1892, toen Father Willis hier een nieuw orgel bouwde. In 1909 werd de dispositie uitgebreid met enkele stemmen, in 1933 volgden opnieuw enkele wijzigingen. Een ingrijpende verbouwing vond plaats in 1978, op het moment dat de “Orgelbewegung” op z’n hoogtepunt was. Adviseur was Ralph Downes, die in die tijd diverse orgelbouwprojecten heeft geleid waarbij historische orgels werden gewijzigd in neobarokke zin. Ook in Hereford verschenen mixturen en andere hoge vulstemmen die het donkere klankbeeld van Willis moesten “opfrissen”. De laatste restauratie, in 2004/2005 door Harrison & Harrison, had vooral een conserverend karakter.
Door de opstelling van de verschillende divisies maakt het in Hereford nogal een verschil waar je het orgel beluistert. Het hoofdwerk klinkt in het schip van de kerk krachtig en present, het zwelwerk daarentegen klinkt vrij indirect omdat het hoog boven de zuidbeuk uitspreekt. Het meest direct klinkt het Choir, dat rechtstreeks in het koor van de kerk spreekt én voorzien is van een paar hoge vulstemmen uit 1978. Net als het Swell staat ook het Solo nogal hoog geplaatst, het spreekt uit naar het oosten en is in het schip dus niet zo luid als je van een Solo zou verwachten. De Tuba staat op een eigen plek, boven het Great, en spreekt wel luid en duidelijk in het schip van de kerk. Al met al: een opstelling die het lastig maakt om het orgel als een eenheid te horen, elk werk heeft als het ware z’n eigen akoestiek om zich heen. En dat is ook in deze sample set van Lavender Audio merkbaar.
Terwijl ik met deze sample set bezig was, bereidde ik een concert voor (zie weblog op RD) dat ik eind februari moest geven in Oxford. Daar vroeg men me echter, een geheel Nederlands programma te spelen. Bij het voorbereiden van dit Nederlandse programma voor een Engels orgel kon ik gebruik maken van de sample sets Hereford, Haverhill en Salisbury. Die laatste is voor studiedoeleinden wat minder geschikt, het gevaar is aanwezig dat je jezelf voor de gek houdt door de weelderige akoestiek. Heerlijk om recreatief op te spelen, maar voor studiedoeleinden is een set met minder galm gewoon beter. Door de per klavier verschillende akoestische eigenschappen in Hereford en door de gespletenheid in het klankbeeld als gevolg van de uitbreidingen van 1978 beviel Hereford me uiteindelijk ook niet zo goed en heb ik het concert vooral voorbereid met behulp van Haverhill. Bij het inspelen van de klankvoorbeelden heb ik echter wel een aantal stukken uit het concertprogramma van Oxford gebruikt.
Het zal duidelijk zijn dat muziek van een “oude schrijver” als Van Noordt niet het meest ideale repertoire is voor een Engels romantisch orgel, zelfs niet als daar in 1978 neobarokke vulstemmen aan zijn toegevoegd. ’t Is een puzzel om voor zulke muziek adequate registraties te vinden. Mendelssohn en De Lange gaan veel beter. Eigenlijk is dat niet zo vreemd, want veel Britse orgelmakers hebben invloeden ondergaan van de Duitse orgelmaker Schulze, die zich in 1851 presenteerde op de Wereldtentoonstelling in Londen en daarmee zijn naam vestigde in Engeland.
Aeolsharfe van Gerard Bunk heeft een bijzonderheid: op het zwelwerk moeten drie hoge tonen (e2, a2 en e3) worden vastgezet met een zwaar voorwerp of met een potlood. Deze tonen klinken dus de hele tijd door, heel zacht, met een Vox Celeste. Daaronder spelen de handen dan afwisselend op twee andere manualen een karakteristiek stuk. Bunk was Nederlander, maar werkte het grootste deel van zijn leven in Duitsland, als organist op het enorme Walcker-orgel (105 stemmen) van de Reinoldikirche in Dortmund. Op bijgaande foto ziet u hoe de potloden klaar lagen in Oxford.
In de composities van Salomé en Monnikendam is te horen dat muziek van Franse of Frans-georiënteerde componisten in Hereford heel acceptabel tot klinken kan worden gebracht. ’t Is geen echt Franse sound, maar hun muziek misstaat niet op dit orgel.
Samenvattend: Hereford is een orgel met meerdere gezichten. Je kunt er aardig wat muziek op kwijt. Of de klank je aanspreekt, is een kwestie van smaak.
Dick Sanderman, maart 2012 (gebaseerd op vol 1+2)
Mp3 voorbeelden van Dick Sanderman (gebaseerd op vol 1+2):
JW Player goes here
Impressie van Gert: 'Father' Henry Willis (1821-1901) is een van de bekendste orgelbouwers van Engeland.
Staat een 'Father Willis' orgel in een kathedraal, dan is het niet verwonderlijk dat velen hebben uitgekeken naar deze sampleset.
De reacties van veel Engelsen en Amerikanen over deze set zijn dan ook: "excited", "gorgeous", "wonderful", "a feast", enzovoorts.
In de veel kerken heeft het orgel een prominente positie: midden voor of achter in de kerk.
Bovendien heeft het orgel vaak een mooie kast.
In veel Engelse kerken is dit niet het geval: Het orgel staat dan aan de zijkant en het front is niet bijzonder.
Achter een relatief klein en eenvoudig front kan echter een enorm orgel schuilgaan, dat is ook hier het geval.
De locatie van het orgel en het relatief kleine front heeft grote gevolgen: Het is moeilijk om tijdens de opname een juiste microfoonpositie te kiezen.
Het meest opvallende bij deze set vind ik dan ook het verschillende galmkarakter van de 4 manualen:
Swell: Een mooie nagalm, de stemmen zijn wel vrij zacht maar op het echte orgel is dit ook zo omdat het zwelwerk achter in het orgel zit.
Solo: Veel nagalm.
Choir: Zeer direct, er is vrijwel geen nagalm.
Great: Vrij direct, ook hier een geringe nagalm.
Er is dus een enorm contrast tussen Solo en Choir, voor de speler is het wel prettig als de opname vrij direct is: De registers zijn gedetailleerd opgenomen.
Wil je echter een (cd-)realistische opname maken, dan vind ik dat minder geslaagd.
De producent gebruikt overal de titel 'Hereford Cathedral Sample Set', hierbij verwacht ik een 'overvloedige kathedraal nagalm', dat is echter niet het geval bij het Choir en Great manuaal.
David Butcher van Lavender Audio was zich zeer bewust van dit dilemma, hij heeft het uitgebreid beschreven in de uitvoerige handleiding.
Naast de duidelijke handleiding bevat ook de website van Lavender Audio veel informatie over het orgel en sampleset.
Het loont de moeite om de handleiding goed te lezen, deze geeft uitleg over o.a.:
Alle mogelijke koppels (waaronder ook octaaf:sub/super en een 'Bass coupler: Ped->Gr').
De producent heeft geprobeerd alles zo realistisch mogelijk te doen, zo ook de koppels: net als op het echte orgel koppelen ze door en soms niet (dat is vaak best handig als je met drie klavieren dit vierklaviers instrument bespeelt).
De zwelpedalen van Solo en Swell, er is zelfs de mogelijkheid om met 1 zwelpedaal deze afwisselend te bedienen.
Het gedrag van 'Doubles Off' en de keuze tussen 8/16 voor de registers OrchestralOboe en Tromba.
Registratie aanbevelingen.
De strijker combinaties: Vox Angelica/Salicional en Viola da Gamba/Voix Celeste.
Het eerder genoemde dilemma voor de microfoon locatie.
Heel mooi dat de Solo registers ook met tremulant zijn opgenomen, nu klinkt ook het spelen met tremulant zeer realistisch.
Jammergenoeg is dit bij de Swell-tremulant niet gedaan, het verschil is duidelijk te horen.
Engelse en Amerikaanse orgels hebben vaak 'hogedruk' tongwerken, die je prachtig kunt gebruiken als solo-stem.
Hier zijn er al twee aanwezig: De Trumpet8 (op Great) en de Tromba (op Solo), de laatste is zowel zoveel als 8 voet en als 16 voet te gebruiken.
De Trumpet8 van Great is in de sampleset ook beschikbaar op de Solo, je kunt hem op het 'settings scherm' zelfs afzonderlijk instellen (volume en brightness), zodat je eigenlijk een extra Trumpet8 hebt.
Dit is een ideaal orgel om met 'uitkomende stem' te spelen met bijvoorbeeld de strijkers van de Swell als begeleiding en stemmen van Solo (eventueel met tremulant) of Great (bijv. Claribelflute8) als solo register.
De pedaalregisters klinken erg doordringend, dit is ook het geval bij sampleset Salisbury, het zal dus wel zo horen, maar bij mij in de huiskamer is dit iets teveel van het goede.
De gebruikersinterface schermen zijn zowel realistisch, als praktisch.
Een kleine eigenaardigheid: Als je op de 'L' drukt wordt de knop donkerder (gaat het lampje uit), dit knopje werkt voor mijn gevoel precies verkeerd om.
Op het 'Settings scherm' kun je o.a. toetsgeluiden, tremulant en windmotor uitzetten.
De windmotor vind ik bij deze set erg ruisen, daarom heb ik die uitgezet.
Als je tijdens het spelen op het echt orgel een register bijtrekt, duurt het een korte tijd voordat deze actief is.
Dit is in de sampleset gesimuleerd met de 'Stop Action Delay', ook dit kun je op het Settings scherm uitzetten.
Deze set is beschikbaar in verschillende uitvoeringen:
Hoewel ik niet zo uitbundig ben als de bovengenoemde Engelsen en Amerikanen, is het inderdaad een feest om op dit veelzijdige instrument te spelen, verwacht echter geen 'kathedraal-nagalm'.
Naar mijn mening is het een prachtig, betaalbaar en kwalitatief goede set met erg veel mogelijkheden voor (voornamelijk) romantische muziek.
Gert, september 2011 (gebaseerd op vol 1+2)
Mp3 voorbeelden van mij LET OP (gebaseerd op vol 1+2):
